Cisimlerin kokularını burnumuzla algılarız. Burun nefes alma organımız olduğu gibi koklama duyumuzun da organıdır.
Burnun Görevleri=Nefes almamızı sağlar. Koku almamızı sağlar. Havayı nemlendirir. Havayı ısıtmayı sağlar. Havanın nemlenmesini sağlar.
Burnun Yapısı
Burun Boşluğu: Burnun iki delikle dışarı açılır. Deliklerin iç yüzeyi tüyler ve mukus denilen sıvıyla kaplıdır. Burun kılları havayı ısıtır ve tozların içeri girmesini engeller.
Burun sıvısı ise tozları ve mikropları kendine yapıştırarak vücudumuza girmesini engeller. Ayrıca havanın nemlenmesini de sağlar.
Burun delikleri burun boşluğuna açılır. Burada hava akciğerlere ilerlerken koku alma sinirleriyle temas eder. Sarı Bölge: Koku alma sinirlerinin yoğun olarak bulunduğu bölgedir. (Gözdeki sarı lekeye benzer) Koku Sinirleri: Hava içindeki koku taneciklerini sarı bölgedeki koku almaçları tarafından algılanır. Koku bilgileri sinirler yardımıyla beynin koku alma merkezine taşınır. Sinüs: Kafatası kemiklerindeki boşluklardır.
Nasıl Koku Alırız? Koku alma sırasında aşağıdaki işlemler gerçekleşir: 1. Kokulu cisimlerden koku tanecikleri yayılır. 2. hava burundan içeri alınır. 3. Koku tanecikleri sarı bölgedeki mukus sıvısında çözünür. 4. Çözünen tanecikler koku alıcı hücrelerin kullanabileceği hale gelir. 5. Koku sinirleri koku uyarısını beyine ulaştırır. 6. Beyindeki koku alma merkezi kokuyu algılar.
Koku Yorgunluğu Burundaki koku sinirleri her zaman aynı yoğunlukta koku alamaz. Örneğin kötü kokan bir ortama girdiğimizde bir süre sonra o kokuyu duyamaz oluruz. Dışarıdan gelen insanlar kokuyu fark edebilir ama bizim koku hücrelerimiz yorulduğu için koku hissetmeyiz.
Koku yorgunluğu ya da koku körlüğü olarak adlandırılan bu durum sadece uzun süre aldığımız kokularda oluşur. Örneğin parfüm kokusuna karşı burnumuz yorulsa bile yemek kokusunu rahatlıkla duyar.
Tatma Organımız Dil
Konu Anlatımı
DİL (TAT ALMA DUYU ORGANI) : Dil, tat alma duyu organıdır. Dil ayrıca besinlerin çiğnenmesine, yutulmasına ve konuşmaya yardımcı olur. Dil, düz kaslardan yapılmıştır. Dilde, tat alma duyu hücreleri ile tat alma duyu sinirlerinin bulunduğu kabarcıklara tat tomurcukları veya tat cisimcikleri denir.
a) Tat Alma Olayı : Besinlerin (cisimlerin) tadının algılanabilmesi için o besin maddesinin (veya cismin) dildeki veya damaktaki tükürük sıvısı içinde çözünmesi (erimesi) gerekir. Tükürük sıvısı içinde çözünen besinler, dilin üst kısmındaki tat tomurcuklarında bulunan tat alma duyu hücrelerini uyarır ve bu uyarılar tat alma duyu sinirleri yardımıyla beyindeki tat alma duyu merkezine iletilir. Gelen uyartılar beyin tarafından değerlendirilir ve besinlerin tadı algılanmış olur (tat alma olayı gerçekleşir). Dilin her tarafı her tadı aynı derecede algılayamaz. • Dilin uç tarafı tatlıyı, • Dilin ön yan kenarları tuzluyu, • Dilin arka yan kenarları ekşiyi, • Dilin arka tarafı acıyı daha iyi algılar.
b) Tat Alma ve Koku Alma Arasındaki İlişki : Beyinde, tat alma ve koku alma duyu merkezleri birlikte çalıştığı için tat alma ve koku alma duyu organları (yani burun ve dil de) birlikte çalışır. Bu nedenle kokusu iyi algılanamayan besinlerin tadı da iyi algılanamaz.
NOT : 1- Grip ve nezle durumunda besinlerin kokusu iyi algılanamadığı için tadı da iyi algılanamaz. 2- Cisimlerin tadının algılanabilmesi için tükürük sıvısı içinde çözünmesi (erimesi) gerekir. 3- Tükürük salgısı kulak altı, dil altı ve çene altında bulunan tükürük bezleri tarafından salgılanır. 4- Dilde, tat tomurcuklarının olduğu yere papila denir. 5- Tükürük sıvısı, ağzın kurumasını önler ve konuşmayı kolaylaştırır. 6- Yenilen besinlerin acı olduğunun yutulurken algılanmasının (anlaşılmasının) nedeni, acı tadı alma bölgesinin dilin arka tarafında olmasıdır.